18-08-2021, 08:39 PM
Damarın iltihabi hastalığıdır. Otoimmün nedenlere bağlı olarak organ ve dokuların beslenmesi ve fonksiyonlarını yapabilmesi için gerekli olan dolaşımın sağlanmasında görevli olan damarlarda gelişen iltihaplanma ile bu dokularda hasarın meydana gelmesidir. sitelerinde Vaskülitler bazen tek bir organ veya dokuda sınırlı kalabilirler, örneğin deride sınırlı lökositoklastik vaskülitler gibi. Ya da yaygın olarak hem atar, hem toplar damarların hem büyük çaplı hem kapiller düzeydekilerinin etkilenmesi ile pek çok organda yetmezlik yaparak hayati tehdit edebilirler örneğin: Wegener granülomatozu, Churge-Strauss vasküliti, Poliarteritis Nodoza, Takayasu’ vasküliti gibi.
Çok çeşitli bulgular verebilirler: el ve ayaklarda uyuşma, deride döküntü, nefes darlığı, öksürük, idrarla veya gaytayla kanama, gözde kızarıklık, ani görme kaybı, ani felç, ödem.. gibi
Vaskülit neden olur?
Vaskülit gelişiminde genetik faktörlerin çok önemli olduğu bilinmektedir. Ancak yatkın olan genlerin birden hastalık gelişmesine denen olacak proteinleri üretmeye başlamaları epigenetik faktörler dediğimiz çevresel faktörler, sigara, Hepatit B ve C virüs enfeksiyonu gibi faktörlere bağlıdır. O zamana kadar faaliyet göstermeyen gen bölgesi epigenetik faktörle tetiklenerek çalışmaya başlar ve ürettiği protein yapılar bağışıklık sistemimiz tarafından yabancı olarak algılandığı için ortadan kaldırılmaya çalışılır ve bu da inflamasyonun başlamasına ve iltihabın gelişmesine neden olur.
Vaskülit kimlerde görülür?
Her cinsiyette her yaş gurubunda görülebilir. Bazı tipleri belirli yaşlarda veya cinsiyette daha fazla görülebilir. Örneğin Kawasaki Hastalığı’nın çocukluk yaş gurubunda daha fazla görülmesi, Temporal arteritin ise daha ileri yaş gurubunda görülmesi gibi.
Vaskülit teşhisi nasıl yapılır?
İyi bir öykü alma ve muayene temel tanı yöntemidir. Bunu destekleyecek kan tahlilleri , ileri görüntüleme tetkikleri ve doku biyopsisi gerekebilir. Bu tahliller hem vasküliti sınıflandırmak hem de etkilediği organ ve sistemleri belirlemek için gereklidir. Tedavimiz bu verilere göre şekillenecektir.
Vaskülit sınıflandırması genelde etkilenen damar büyüklüğüne göre yapılır. Büyük damar vaskülitleri: temporal arterit ve Takayasu, orta damar vaskülitleri: poliarteritis nodoza, Kawasaki hastalığı, küçük damar vaskülitleri: ANCA ilişkili vaskülitler (Wegener Granülamatozu, Churge Strauss Sendromu, mkroskopikpolianjiit gibi), diğer romatizmal hastalıklar ve kansere sekonder gelişen vaskülitler, tüm damar tiplerini tutan vaskülitler: Behçet hastalığı, tek organ bölgesinde kalan vaskülitler: izole santral sinir sistemi vasküliti…gibi.
Vaskülitler nasıl tedavi edilir?
Vaskülit tanısı konur konmaz ilk verilecek ajan kortizon preparatlarıdır. Hastalığın ilerlemesi ve organ-doku hasarı gelişmesini en hızlı engelleyecek ilaçlardır. Vaskülit tiplendirmesi yapıldıktan ve etkilenen organ-doku dağılımı belirlendikten sonra DMARD dediğimiz uzun etkili ajanlardan biri veya birkaçı seçilebilir. Cerrahi müdahale az da olsa bazı vaskülit gelişen olgularda gerekebilir.
Vaskülit başlığı altındaki hastalıkların etki edebileceği organ sistem tutulumları çok geniş olduğu için hastaların yakından takip edilmeleri, ilaçları düzenli kullanmaları, doktora danışmadan ilaç dozu azaltmamaları veya tümden ilaçları kesmemeleri çok önemlidir. Sağlıklı yaşamaları için gerekli olan ve önerilen tüm yaşam değişikliklerini yerine getirmeleri çok önemlidir.
Vaskülit Tedavisi
Vaskülit tedavisi, iltihabın ilaçlar yardımıyla kontrol altında tutulmasına ve vaskülite neden olan hastalığın tedavi edilmesine yöneliktir. Vaskülit için iki tedavi aşaması vardır. Öncellikle iltihabın durdurulması amaçlanır. Daha sonra da nükseden iltihapların önlenmesi sağlanır.
Bu iki aşamada da ilaç kullanımı gerekmektedir. Hangi ilaçların kaç gün alınacağı vaskülitin türüne, şiddetine ve iltihaplanmış bölgeye göre değişiklik gösterir. Bunun yanı sıra vaskülitin türüne ve verdiği hasara bağlı olarak cerrahi işlem ya da organ nakli gerekebilir.
Vaskülitler, etkili tedavi söz konusu olsa dahi nüksedebilirler. Sık doktor ziyaretleri ve düzenli takipler hastalığın nüksetmemesi için çok önemlidir.
Vaskülit Kimlerde Görülür?
Vaskülit her cinsiyette ve her yaşta görülebilir. Vaskülitin bazı türleri yalnızca çocuklarda, bazı türleri ise sadece 50 yaş üstü hastalarda meydana gelir. Ancak bazı faktörler, vaskülitin oluşması için uygun ortamı sağlayabilir:
Sigara kullanımı
Kronik Hepatit B ya da Hepatit C enfeksiyonu
Romatoid artrit, lupus ya da skleroderma gibi otoimmün hastalıklarına sahip olmak
Vaskülit ile İlgili Komplikasyonlar
Vaskülitler ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Özellikle vaskülitlerin tanı ve tedavisi gecikirse bu durum hayati tehlikelere yol açabilir. Vaskülitler, türlerine bağlı olarak birçok komplikasyona sebep olabilirler:
Organ hasarları: Bazı vaskülit türleri şiddetli olabilir ve hayati organlara zarar verebilir.
Kan pıhtıları ve anevrizmalar: Kan damarında, kan akışını engelleyen bir kan pıhtısı oluşabilir. Nadiren vaskülit, bir kan damarının zayıflamasına ve şişmesine neden olarak anevrizma oluşumuna yol açar.
Enfeksiyonlar: Bunlar, zatürre ve kan zehirlenmesi (sepsis) gibi ciddi ve yaşamı tehdit eden durumları içerir.
Görme kaybı ya da körlük: Dev hücreli arteritin tedavi edilmemesi sonucu görme kaybı meydana gelebilir.